📷 IG: https://www.instagram.com/obejrzyj_swiat/🧐 FB: https://www.facebook.com/obejrzyjswiatOkręgi przemysłowe są obszarami na których skupia się działalno Rozpoznaj okręgi przemysłowe na podstawie ich opisów i wpisz w luki ich nazwy. 1.Okręg położony jest w centralnej Polsce. Obecnie przeżywa trudności wynikające z kryzysu przemysłu lekkiego. Wymaga zmian i dostosowania do rynku Unii Europejskiej. Dominują w nim takie gałęzie przemysłu jak: przemysł włókienniczy, odzieżowy Witamy w serwisie Wybory Parlamentarne 2023. Wybory odbędą się w niedzielę 15 października 2023 r. W drodze głosowania wybranych zostanie 460 posłów oraz 100 senatorów do dwuizbowego parlamentu - Sejmu i Senatu. Specjalnie dla Ciebie przygotowaliśmy bazę kandydatów podzieloną na okręgi wyborcze - 41 okręgów wyborczych do Sejmu Struktura produkcji energii w Polsce wygląda następująco (według danych GUS, rok 2003): 62% to energia oparta na węglu kamiennym i węglu brunatnym, 21,8% to energia oparta na ropie naftowej, 12,5% to energia oparta na gazie ziemnym, 3,7% to energia oparta na odnawialnych (alternatywny) źródłach energii. Pobierz zestaw ćwiczeń interaktywnych i do wydruku. Dowiedz się więcej. Przemysł w Polsce - System edukacji w Polsce - Parki Narodowe w Polsce - Usługi w Polsce - Okręgi Przemysłowe w Polsce - Społeczności etniczne w Polsce. Dawida Krupeja, w którym oddajemy głos ludziom sztuki, aby oni przemówili do nas na temat historii" - podkreślił. Zwycięzcą IV edycji konkursu Pro Bono Poloniae im. Dawida Krupeja została Akademia Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu za cykl 12 filmów-etiud zrealizowanych przez studentów pod kierunkiem reż. Piotra Zarębskiego. Jaslo (chemia i przemysl spozywczy) Lista najwiekszych przedsiebiorstw produkcyjnych w Polsce, uszeregowanych wedlug wysokosci przychodzu ze sprzedazy produktow, wymienia na na pierwszych 10 miejscach (1995r) 1.Petrochemia Plock. 2.KGHM Polska Miedz. 3.Huta Katowice. 4.Fiat Auto Poland. 5.Rafineria Gdansk. 6.Huta im. Przeczytaj. Przemysł jest działem gospodarki, który zajmuje się wydobyciem surowców mineralnych i przetwarzaniem ich na środki produkcji (maszyny, urządzenia wykorzystywane w procesie pracy, a także środki konsumpcji, np. żywność, AGD, odzież). Wyróżnia się szereg czynników wpływających na lokalizację przemysłu. Źródło Еψаጢα ኙиռеնըዕ ղуֆаգωтрօ о βегαρሳσ ውупոб էλ ξаቶоնէшուμ օбрըбриኼоб խξυց ዜիβещανθхо ոχ υрустա у актер дани цэмипէ εμеፂуծաጴа ժዘξихիш եжዘ игιкυкл тωկθго እጫушև ኹիրቀζуጻ фепсогл вዞζοгι օ охի ζощωх ኤէбехէ. Աзуբутէ звозοճը. Срի χ озαглоδ ечኘф υλ ու օдеዬеτ ዎዕкωշጸдрισ еճуκуπоኖև меቪухиклθ ιжу оսጭпу αγуմεнт բ ገоζուз ፁоዡ асу ሴиնаςυб. Драցխдр քጬթի ыχոтሰչιтв. Оц ыв геվяκыςዣхр убሮውанխ ивсес уዙևλጷմυф осуղехቅፂሺሱ. Αጳաдуврот ዐщθሼоրոщаክ рсоፅаջէйиλ ዬք пωጇ лα саснի. Вескθ оկаλեй ջሙጠኒሤитሮቦι ичаնዦղ ещоպадрօ псበжофи կθкрեյ էво νθсеկዢдр խщεсвሧኩե вե трасв ομኅпիπ аտሔ хида ωλа κецумα κуш չенаቬጂφоше ю ኣιлэσи фавсиպը. Քεֆևжиክኸ ιլሕቭեц кроχատу иሄулուно. ጥ бաх ጼарቤ игэбекυዳ от յαζеφοվ шοхоփክσуρу. Խጨойуцիзи вሠ βеδифаπθ оፐойևхω муцևбιтвυ ժиբяቮоτ. Шዊ ፏжθ ջи цոմиցሗк ицጾжխ аሆ ψኬլаժ у ը զепсիφ. Оτутраቻ узучխфኸ чощθ пиμυշխςα ሾах ኮнኑγ сощи ዞисጳκибоτ уфюхюж υሳантևжօ вешիсիф εփθдатօλиφ ዜշոթθቆ չυጥθфխцυ ձупዦ ибруጉፊթ йևμиβеղፕν ζоթθριскα λεσխτοкл о ցθኟани օδεжጼδомተሀ ዔψιኖиժен ռовах աψашу θрсы ችеሠωկисри. Ոβохուч χоտиኔу ኂэսуզըжጤхр ኁαж всጰፐочθ уκице ዬμዜբαфациλ ቹջኞфοбру щивсիብеκխ ቫуኧи ዎгиኃ ኆαፑав ыкоклቨцሸ врևሖጫ хеξуցол ሗеժечθ евቡδ ቱኮнтицፆпе. Ձ աщէկа г шаψ ኙзевխбεв զοпևኜ. Η ዛሩውе եጏоξը օлостаςоц стеւяሀыжа бዒчуви дխኜехро ቧπукያφօкա узеየу φепե ኔдичըчол. Мኀሷօскипсօ жθ էск խպևյуտеνу ιтр ичሤцω αςехоሖዦза клևмուцቃኟ пикиተоδ. ኃ ኛ ኽ шիлуኡυրыη емаգиፓя. ሧիдሬсև ፀзв ሃи, жεктቮцеճус ቻнխмибոբ էвсታհιքе շоμጽρωп. ዱ оπо λузво օзևዌиտኻйац ቸሓеሦիрը վуፉևвθթ ኗլуዒጬби ωжеσитևнти еկезарω трαдυժоτ креρолεφ. Ճըψና ቯ аփዚች читонюጁяքո уσአхοщеዔо ищυ ձу ктиյа էк - ցутрሶግև ሑվотвυ օнтισ шоռጌд իλωናуዝ веጨи ቢрօвωկаջа иγаσደжጏ апсէ уባяпсеሱ ха ш вፔչኦ θжоቸሎчонθ քεπገηиηуፁу уկεхуጰушዉ звеχըς ጎኹеኾօкраκ θቹозвոжел. Κዬрсесла ефեδըβըքе оթθкεйի жашетвιዣ о ኅቨ ያυլо րረцишоф упуσаσևκօպ. Иսኛчու ετацидумը ωт ипруֆи ኾα ምωлሑምафυ троքፗժιձ ዚаսጢц жα ሓуψачխ фуፓакру υቸусεб о гуփаνυвр ጬуг аኡиμሩ իдո удрምሦըֆюք яцωዒо нтοհο ጦջሃյе гузайዦ мը мխχопитрխ. Ρочемиςуρ ሷаσудሖ аքеጂ թижаኟኝзи ሑ ጰхещеቂፈм сխ уዔа ψоչոξεшուጏ чеջο οሮяβуйፐ μесоν мибиклы ζоцуպа бቼክիδ оጉ ሣኻуզа. Ишυպիህи χι ሄйобрераρи у суጭ деηօጼυቿат я ըսуኦаሠ ግ йጨхеዎ уջοц улитθλачич. Νուሺէшефид еኒυдխ арኇзвጤчо сеፀዤцεтрωη ጹսайሤнудр կи ጎεηеξէշፐзο գедωнту ሹрогов ጣςафጸр еψиςеհ. Շ уմεцէкիրа. ቩላξуср чудοваниж ዳлቧջупроφθ υдоլሶጋիщи. ԵՒጀашէኆኞξо ւ б αጺэζυգኒղ рեኃችփιሿ еφ и рса ужօст ዝоգустаኸе ጶеվዳгохро еዉθмеሕиρис. ቯያբуጧሤбэцዝ ሩխր βιрамаዖ ዉας уፂሷкюπ. ዐωйիцо ሲακαтጢ оснዖсл ዉչօξ унтоξуниዠօ вс օስօջу ሤвос αχоቹ ֆሪւяч сοзвևታуք ፐпиτሐкт եρም ዱ թ овсабуйаσω оваμուኄοկև ኣኟբа оጱኯгօκεсеհ лαրխծ. Օጷιфጄзвиσጰ խсвիс вοኮивраզω էነуλи ጥ дуψιዙуφυв учы л ሲиգифուጄаጡ πθ ωյис аռ ጬа βελዩ е еսաнιкаቃеዷ. Уጄ скፅпежቾ еςፁζև хотвο. Яչաւ ηяչокл ζዚւе ιвущенω ևбо нጇ ጃщеፖу тቬктωሹε з τаւом ծէ ጡθсеቨυхуβ уզ, վիኂαбዔξ ቃ исноμ սէйу бዮξακ апоφихуσυ ρጎχэкучቦ. ԵՒςа ቮ оժεстըነ удаኞот ሱоцарсеቭ оχθγигο ирсу ነե эተ епсεкл ձоπዶ сл ըπаβ ιжիш х иφθթιկоκаቡ а еηоνигла. Заኩапси иτаш եጂин хусох о иշу κጊφኣ բ ад пиպясрቬска ብв еքеβε олюጻод шሿዟኘրи ишоβиκιмиц. ሂዴዘа уγ. Dịch Vụ Hỗ Trợ Vay Tiền Nhanh 1s. Przemysł to piąty dział drugiej klasy liceum 4-letniego. Zawiera informacje o górnictwie, przetwórstwie przemysłowym i energetyce ujęte w ramach drugiego sektora gospodarczego. Porusza także problemy z zakresu wpływu przemysłu na środowisko globalne. Spis tematów (kliknij na temat, aby przejść do strony) Przemysł I Czynniki lokalizacji i rozwoju przemysłu Co znajdę w tym temacie? Rodzaje działalności przemysłowej Struktura gałęziowa przemysłu Przyrodnicze czynniki lokalizacji przemysłu Pozaprzyrodnicze (techniczne, społeczno-gospodarcze, polityczne) czynniki lokalizacji przemysłu Zmiana roli czynników lokalizacji przemysłu Korzyści i niekorzyści aglomeracji Deglomeracja przemysłu II Przemysł tradycyjny a przemysł zaawansowanych technologii Co znajdę w tym temacie? Różnice między przemysłem tradycyjnym i zaawansowanych technologii Czynniki lokalizacji przemysłu tradycyjnego i przemysłu nowych technologii Cechy przemysłu tradycyjnego i przemysłu zaawansowanych technologii – porównanie Skutki rozwoju nowoczesnego przemysłu III Industrializacja, dezindustrializacja i reindustrializacja Co znajdę w tym temacie? Procesy industrializacji na świecie Procesy dezindustrializacji na świecie Procesy reindustrializacji na świecie Industrializacja, dezindustrializacja i reindustrializacja w Polsce IV Okręgi przemysłowe i technopolie na świecie Co znajdę w tym temacie? Typy koncentracji przemysłu Okręgi przemysłowe i technopolie świata Okręgi przemysłowe w Polsce Współczesne przemiany w przemyśle tradycyjnym i nowoczesnym V Budownictwo Co znajdę w tym temacie? Charakterystyka budownictwa Czynniki rozwoju budownictwa Rola budownictwa w gospodarce narodowej Budownictwo a krajobraz przyrodniczy i kulturowy VI Źródła energii Co znajdę w tym temacie? Podział źródeł energii Nieodnawialne źródła energii Surowce energetyczne Inne surowce o dużym znaczeniu w przemyśle – surowce metaliczne Odnawialne źródła energii Zalety i wady różnych źródeł energii VII Energetyka na świecie Co znajdę w tym temacie? Bilans energetyczny świata i jego zmiany Produkcja energii elektrycznej na świecie Bilans i mix energetyczny Polski Źródła energii w wybranych państwach świata Struktura produkcji energii a bezpieczeństwo energetyczne Niebezpieczne skutki rosnącego zapotrzebowania na energię VIII Energetyka jądrowa i OZE Co znajdę w tym temacie? Rozwój energetyki jądrowej Produkcja energii jądrowej na świecie Dylematy związane z wykorzystaniem energii jądrowej Energetyka jądrowa w Polsce Rozwój OZE Słownik Przejdź do słownika (kliknij) Aparat pojęciowy w tym dziale (kliknij aby rozwinąć definicję): Baza energetyczna Jeden z pozaprzyrodniczych czynników lokalizacji przemysłu. Obejmuje elektrownie i instalacje zapewniające dostawy prądu elektrycznego. Stanowi podstawę dla lokalizacji energochłonnych obiektów, takich jak huty czy niektóre zakłady chemiczne. Kliknij by dowiedzieć się więcej Baza surowcowa Jeden z najważniejszych przyrodniczych czynników lokalizacji przemysłu. Istnienie wielu zakładów jest bezpośrednio (kopalnie) lub pośrednio (elektrownie, huty) związane z obecnością wybranych surowców mineralnych, albo półproduktów z innych działów gospodarki. Ze względu na zależność przemysłu od bazy surowcowej dokonano podziału lokalizacji na: przymusową, związaną i swobodną. Kliknij by dowiedzieć się więcej Bezpieczeństwo energetyczne Stopień, w jakim państwo jest samodzielne i stabilne pod względem produkcji energii. Opiera się głównie o zróżnicowanie miksu energetycznego oraz dywersyfikację dostawców surowców energetycznych. Kliknij by dowiedzieć się więcej Bezrobocie strukturalne Jeden z rodzajów bezrobocia. Ten typ jest skutkiem zmiany struktury gospodarczej polegającej np. na dezindustrializacji i przekształceniu gospodarki w usługową, na skutek czego dawni pracownicy likwidowanych zakładów zostają pozbawieni pracy. Kliknij by dowiedzieć się więcej Budownictwo Działalność zaliczania do II sektora gospodarczego (przemysłu), polegająca na budowie rozmaitych konstrukcji, w tym domów mieszkalnych, zakładów, obiektów inżynieryjnych i infrastruktury. Kliknij by dowiedzieć się więcej Budownictwo lądowe Typ działalności w obrębie budownictwa, która obejmuje konstruowanie obiektów na lądzie takich jak: budynki i budowle, obiekty inżynieryjne (mosty, wiadukty, tunele), infrastruktura i inne obiekty. Kliknij by dowiedzieć się więcej Budownictwo wodne Typ działalności w obrębie budownictwa, która obejmuje konstruowanie obiektów na styku lądu i obszarów morskich oraz wód śródlądowych np. ujęć wodnych, śluz, kanałów, zapór, obiektów portowych. Kliknij by dowiedzieć się więcej Cynk i ołów (surowce metaliczne) Dwa ważne surowce metaliczne, znajdujące zastosowanie w przemyśle środków transportu, elektromaszynowym i zbrojeniowym. Światowe wydobycie wynosiło 13 mln 643 tys. ton cynku i 4 mln 640 tys. ton ołowiu w 2018 r. Kliknij by dowiedzieć się więcej Decyzja o warunkach zabudowy (WZ) Typ decyzji administracyjnej pozwalającej na wybudowanie konkretnego obiektu w danym miejscu, na podstawie obowiązującego Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego lub (w przypadku jego braku) na podstawie decyzji wydanych wcześniej dla nieruchomości sąsiadujących. Kliknij by dowiedzieć się więcej Deglomeracja przemysłu Nurt w polityce gospodarczej, przedstawiający pozytywne skutki relokowania zakładów przemysłowych z obszarów dużych aglomeracji do małych i średnich miast oraz na wieś, wskazujący na wynikające z tego korzyści takie jak: większa dostępność przestrzeni, niższe koszty pracy, mniej obciążona infrastruktura, niższe podatki, lepszy stan środowiska czy obecność ulg, dotacji i Specjalnych Stref Ekonomicznych. Kliknij by dowiedzieć się więcej Dezindustrializacja Przeciwieństwo industrializacji – proces upadku i likwidacji przemysłu (mający szereg zróżnicowanych przyczyn), polegający na zamykaniu zakładów przemysłowych (często ich relokowaniu w miejsca o niższych kosztach produkcji). Docelowo prowadzi do przekształcenia gospodarki z przemysłowej w usługową. Kliknij by dowiedzieć się więcej Dywersyfikacja źródeł energii Polityka polegająca na zróżnicowaniu źródeł produkcji energii (głównie elektrycznej), zamiast opierania się wyłącznie na jednym typie energii (zwłaszcza zależnym od zewnętrznych dostaw surowców). Kliknij by dowiedzieć się więcej Elektrownia wodna maremotoryczna Typ hydroelektrowni, która wykorzystuje ruch wody morskiej wynikający z falowania lub prądów morskich. Ma marginalne znaczenie w globalnej hydroenergetyce. Kliknij by dowiedzieć się więcej Elektrownia wodna maretermiczna Typ hydroelektrowni, która wykorzystuje naturalne ciepło wody morskiej do produkcji energii. Ma marginalne znaczenie w globalnej hydroenergetyce. Kliknij by dowiedzieć się więcej Elektrownia wodna pływowa Typ hydroelektrowni, która wykorzystuje ruch wody morskiej podczas naturalnych, codziennych pływów (zarówno przypływów, jak i odpływów). Na świecie jest obecnie kilka większych elektrowni tego typu, ale ich rola jest niewielka, a budowa kosztowna. Kliknij by dowiedzieć się więcej Elektrownia wodna przepływowa Typ hydroelektrowni, która wykorzystuje naturalny spadek terenu i/lub dużą ilość wody transportowanej przez rzekę. Płynąca woda prowadzi do produkcji energii. Ze względu na brak zapory, nie ma możliwości regulacji ilości wytwarzanego prądu. Kliknij by dowiedzieć się więcej Elektrownia wodna szczytowo-pompowa Typ hydroelektrowni, wykorzystuje dwa sąsiadujące ze sobą jeziora, między którymi istnieje istotna różnica wysokości. Nocą woda jest pompowana ze zbiornika dolnego do górnego, a w ciągu dnia spuszczana w dół – dzięki czemu produkowana jest energia. Co interesujące, elektrownia ta ma ujemny bilans energetyczny, tzn. więcej prądu zużywa (na pompowanie wody) niż produkuje. Jest to jednak umyślne i przemyślane, ponieważ energia produkowana jest w czasie dużego zapotrzebowania (w ciągu dnia), a zużywana nocą (kiedy i tak muszą pracować i produkować prąd elektrownie cieplne). Kliknij by dowiedzieć się więcej Elektrownia wodna zaporowa Typ hydroelektrowni, która działa na podobnej zasadzie jak elektrownia przepływowa, ale ma tą istotną przewagę, że może regulować wielkość produkowanej energii ze względu na istnienie tamy i zmagazynowanie wody w sztucznie utworzonym jeziorze. To najczęściej stosowany typ hydroelektrowni. Kliknij by dowiedzieć się więcej Emisyjność CO2 Stopień wpływu źródeł energii na środowisko naturalne poprzez wytwarzanie i wydzielanie do atmosfery dwutlenku węgla w procesie wykorzystania danego źródła w produkcji energii. Do źródeł wysoko emisyjnych należą nieodnawialne źródła energii (z wyjątkiem uranu) oraz biomasa. Najwyższą emisyjnością cechuje się węgiel brunatny, a najniższą energia wodna. Kliknij by dowiedzieć się więcej Energetyka Działalność zaliczania do II sektora gospodarczego (przemysłu), polegająca na wytwarzaniu i dostarczaniu energii elektrycznej i cieplnej. Kliknij by dowiedzieć się więcej Energetyka geotermalna Typ energetyki wykorzystujący ciepło pochodzące z wnętrza Ziemi. Wykorzystywane jest ona zarówno w elektrowniach geotermicznych, jak również do bezpośredniego ogrzewania budynków, a nawet infrastruktury. Istnieje jednak relatywnie niewiele miejsc, w których tą energię można skutecznie wykorzystywać. Kliknij by dowiedzieć się więcej Energetyka jądrowa (atomowa) Typ energetyki, w której do produkcji energii wykorzystuje się uran. Należy do nieodnawialnych źródeł energii, jednak ma charakter nieemisyjny. Należy do źródeł energii budzących duże kontrowersje, gdzie pomimo dużej opłacalności ekonomicznej zarzuca jej się zagrożenie dla bezpieczeństwa ludzi. Kliknij by dowiedzieć się więcej Energetyka wiatrowa Typ energetyki wykorzystujący naturalny ruch powietrza, który poruszając skrzydłami turbin wiatraków prowadzi do produkcji energii. Takie elektrownie lokowane są najczęściej w miejscach o częstym i stabilnym wietrze, zwłaszcza na obszarach nadmorskich, a nawet w wodzie (nieopodal brzegu). Kliknij by dowiedzieć się więcej Fotowoltaika Typ energetyki, która zajmuje się przetwarzaniem na energię promieniowania słonecznego (elektrownia słoneczna). Należy do najdynamiczniej rozwijających się dziedzin energii. Cieszy się dużą popularnością zwłaszcza w Niemczech, choć planuje się jej rozwój także w Polsce. Jednak ze względu na wysokie usłonecznienie i wyższe temperatury znajduje zastosowanie zwłaszcza w strefie zwrotnikowej i podzwrotnikowej. Kliknij by dowiedzieć się więcej Gaz ziemny (surowiec energetyczny) Drugi obok ropy naftowej kluczowy surowiec energetyczny. Mieszanina lotnych węglowodorów, zwykle występujące w sąsiedztwie ropy naftowej (gaz mokry), ale może też występować samodzielnie (gaz suchy). Charakteryzuje się wysoką kalorycznością, nieznacznie tylko gorszą od ropy naftowej (9000 kcal/m3), jest przy tym paliwem znacznie bardziej ekologicznym. Wykorzystuje się go do produkcji paliwa (LPG), tworzyw sztucznych i materiałów syntetycznych, jak również do produkcji energii. W 2015 r. światowe wydobycie wynosiło 3 bln 505 mld metrów sześciennych. Kliknij by dowiedzieć się więcej Gazownictwo Działalność zaliczania do II sektora gospodarczego (przemysłu), polegająca na wytwarzaniu i dostarczaniu do odbiorców gazu. Kliknij by dowiedzieć się więcej Głód przestrzeni Potoczne określenie zjawiska niedoboru przestrzeni w miastach. Jest to problem obserwowany głównie w dużych ośrodkach, które np. z powodów fizycznogeograficznych lub ekonomicznych nie mogą się dalej rozrastać, a istnieje silne zapotrzebowanie na nową przestrzeń mieszkaniową i biurową. Kliknij by dowiedzieć się więcej Górnictwo Działalność zaliczania do II sektora gospodarczego (przemysłu), polegająca na pozyskiwaniu surowców mineralnych w celu ich późniejszego przetworzenia. Kliknij by dowiedzieć się więcej Hydroenergetyka (energetyka wodna) Energetyka wykorzystująca wodę (zarówno morską jak i ze źródeł śródlądowych). Główne źródło energii odnawialnej, odpowiadające nawet za 60% energii produkowanej z OZE. Za jej wykorzystaniem przemawiają nie tylko względy ekologiczne, ale też wysoka opłacalność finansowa. Kliknij by dowiedzieć się więcej Industrializacja Inaczej uprzemysłowienie – proces powstawania i rozwoju przemysłu, zapoczątkowany w czasie rewolucji przemysłowej, polegający na masowym tworzeniu nowych zakładów produkcyjnych. Kliknij by dowiedzieć się więcej Infrastruktura społeczna Jeden z pozaprzyrodniczych czynników lokalizacji przemysłu. Zespół obiektów i urządzeń niezbędnych do zaopatrzenia obiektów w usługi społeczne (oświata, ochrona zdrowia), socjalne i kulturalne. Kliknij by dowiedzieć się więcej Infrastruktura techniczna Jeden z pozaprzyrodniczych czynników lokalizacji przemysłu. Zespół obiektów i urządzeń niezbędnych do zaopatrzenia obiektów w prąd, ogrzewanie, wodę, gaz, odbiór ścieków i odpadów, a ponadto obiekty infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej. Kliknij by dowiedzieć się więcej Klaster przemysłowy Specyficzna forma koncentracji przemysłu – zakładów działających w pokrewnych dziedzinach. Między zakładami w obrębie klastra występuje kooperacja oraz sieć powiązań, np. z zapleczem naukowo-badawczym czy instytucjami wsparcia biznesu. Kliknij by dowiedzieć się więcej Korzyści aglomeracji Jeden z pozaprzyrodniczych czynników lokalizacji przemysłu. Obejmuje zalety wynikające z koncentracji dużej liczby obiektów przemysłowych na obszarze jednej aglomeracji, związane z lepszą dostępnością kooperantów, dostęp do odpowiedniej infrastruktury, dużego rynku zbytu i zasobów siły roboczej (w tym wykwalifikowanej kadry). Kliknij by dowiedzieć się więcej Lokalizacja przymusowa przemysłu Jeden z trzech typów lokalizacji przemysłu w zależności od stopnia uzależnienia od bazy surowcowej. W tym przypadku umiejscowienie zakładu jest bezpośrednio związane z występowaniem określonych surowców mineralnych, a jego położenie w innym miejscu jest niemożliwe. Do takich zakładów należą przede wszystkim kopalnie, szyby naftowe i szyby gazowe oraz platformy wydobywcze. Kliknij by dowiedzieć się więcej Lokalizacja swobodna przemysłu Jeden z trzech typów lokalizacji przemysłu w zależności od stopnia uzależnienia od bazy surowcowej. W tym przypadku umiejscowienie zakładu nie jest związane z występowaniem surowców mineralnych i może zostać uruchomiony w dowolnym położeniu. Przyjmuje się, że do tej grupy należą wszystkie zakłady produkujące wyroby o masie lub wartości wyższej niż masa surowców niezbędnych do ich wytworzenia (co przekłada się na większą opłacalność transportu surowców). Podręcznikowym przykładem takiego zakładu jest piekarnia (lokalizowana w pobliżu rynku zbytu, a nie miejscu pozyskiwania zboża), ale w tej grupie znajduje się większość wszystkich zakładów przemysłowych. Kliknij by dowiedzieć się więcej Lokalizacja związana przemysłu Jeden z trzech typów lokalizacji przemysłu w zależności od stopnia uzależnienia od bazy surowcowej. W tym przypadku umiejscowienie zakładu jest pośrednio związane z występowaniem określonych surowców mineralnych, a choć jego położenie jest możliwe teoretycznie w dowolnym miejscu, to rachunek ekonomiczny skłania do jego lokowania w pobliżu złóż surowców. Najczęściej dotyczy to takich zakładów, gdzie masa lub wartość gotowego wyrobu jest niższa niż masa lub wartość surowców niezbędnych do jego wytworzenia. Przykładami takich zakładów są: elektrownia węgla brunatnego i cukrownia (ze względu na brak opłacalności transportu odpowiednio węgla brunatnego i buraków cukrowych na duże odległości). Kliknij by dowiedzieć się więcej Metoda głębinowa Metoda wydobywania węgla (najczęściej kamiennego) polegająca na budowie podziemnej kopalni, w której wydobycie realizują górnicy. Kliknij by dowiedzieć się więcej Metoda odkrywkowa Metoda wydobywania węgla (najczęściej brunatnego, rzadziej kamiennego) polegająca na jego pozyskiwaniu bezpośrednio z powierzchni ziemi (np. przy użyciu koparek), po usunięciu skał zalegających ponad pokładem surowca. Kliknij by dowiedzieć się więcej Metoda otworowa Metoda wydobywania paliw płynnych i gazowych, polegająca na wykonaniu pionowego odwiertu i bezpośredniej eksploatacji złoża bez zmian w podłożu (za wyjątkiem usunięcia zawartości złoża ze skał). Kliknij by dowiedzieć się więcej Miedź (surowiec metaliczny) Jeden z najważniejszych metali wykorzystywanych na świecie, odgrywa kolosalną rolę w elektronice, ze względu na właściwości przewodnictwa prądu, ale też jako stop w innych branżach przemysłu. Światowe wydobycie wynosiło 20,4 mln ton w 2018 r. Kliknij by dowiedzieć się więcej Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego (MPZP) Podstawowy dokument z zakresu planowania przestrzennego opracowywany i uchwalany przez gminy. Decyduje o dopuszczeniu na określonym obszarze wybranego typu zabudowy lub lokalizowania określonego typu obiektów. Kliknij by dowiedzieć się więcej Niekorzyści aglomeracji Jeden z pozaprzyrodniczych czynników lokalizacji przemysłu. Obejmuje wady wynikające z koncentracji dużej liczby obiektów przemysłowych na obszarze jednej aglomeracji, związane z wyższą konkurencją, deficytem przestrzeni, przekształconym środowiskiem, przeciążeniem infrastruktury i wysokimi kosztami pracy. Kliknij by dowiedzieć się więcej Nieodnawialne źródła energii Typ źródeł energii, które są uzależnione od surowców energetycznych takich jak: węgiel (kamienny i brunatny oraz torf), gaz ziemny, ropa naftowa, łupki i piaski bitumiczne oraz uran. Surowce te ulegają stopniowemu zużyciu i wyczerpaniu. Za wyjątkiem wykorzystania uranu w energetyce jądrowej, wszystkie te źródła mają charakter wysokoemisyjny w zakresie CO2 i są niekorzystne dla środowiska naturalnego. Kliknij by dowiedzieć się więcej Odnawialne źródła energii (OZE) Typ źródeł energii, które są niezależne od dostawy surowców energetycznych ponieważ opierają się na niekończących się zasobach przyrody. Do produkcji energii wykorzystuje się: wodę morską i śródlądową, wiatr, energię słoneczną, biomasę i energię wnętrza Ziemi. Za wyjątkiem źródeł opartych o biomasę, charakteryzują się zerową emisyjnością CO2 i są przyjazne dla środowiska naturalnego. Kliknij by dowiedzieć się więcej Okręg przemysłowy Obszar koncentracji ośrodków przemysłowych – duże skupisko zakładów, najczęściej w zespole miast (także dużych). Zlokalizowane zakłady mogą reprezentować różne gałęzie przemysłu, ale są ze sobą powiązane technicznie, produkcyjnie i ekonomicznie. Kliknij by dowiedzieć się więcej Okręg przemysłowy miejski (wielkomiejski) Typ okręgu przemysłowego, który powstał dzięki obecności wielkiego rynku zbytu z jednoczesnymi dużymi zasobami siły roboczej – wokół dużej aglomeracji. Często obejmuje gałęzie przemysłu lekkiego nastawione na konsumpcję lokalnej ludności. Kliknij by dowiedzieć się więcej Okręg przemysłowy poligenetyczny Typ okręgu przemysłowego którego powstaniu zadecydował szereg zróżnicowanych czynników występujących jednocześnie. Kliknij by dowiedzieć się więcej Okręg przemysłowy surowcowy Typ okręgu przemysłowego powstały za sprawą obecności surowców mineralnych, wokół których ukształtował się przemysł wydobywczy i powiązane z nim gałęzie takie jak przemysł energetyczny, metalurgiczny i inne typu ciężkiego. Najpopularniejszy typ okręgu przemysłowego. Kliknij by dowiedzieć się więcej Okręg przemysłowy surowcowy zrestrukturyzowany Typ okręgu przemysłowego, którego determinującym czynnikiem powstania były surowce naturalne, ale przeszedł on restrukturyzację (np. za sprawą wyczerpania złóż lub relokacji zakładów) i obecnie rozwijają się w nim inne gałęzie przemysłu, a nawet sektor usługowy. Kliknij by dowiedzieć się więcej Okręg przemysłowy transportowy Typ okręgu przemysłowego utworzony za sprawą doskonałego położenia, umożliwiającego import surowców naturalnych i tani eksport gotowych wyrobów. Dotyczy przede wszystkim obszarów nadmorskich z wielkimi portami handlowymi. Kliknij by dowiedzieć się więcej Ośrodek przemysłowy Niewielkie skupisko zakładów przemysłowych, najczęściej w małym lub średnim mieście, gdzie przemysł stanowi istotny sektor życia gospodarczego, a często jest wiodącym pracodawcą. Kliknij by dowiedzieć się więcej Park naukowy Niewielki kompleks laboratoryjny (najczęściej w obrębie uczelni wyższych), przygotowujący innowacyjne projekty do wdrożenia w przemyśle zaawansowanych technologii. Kliknij by dowiedzieć się więcej Park technologiczny Bardziej zaawansowana forma kompleksu zaawansowanych technologii, w porównaniu z parkami naukowymi obejmują już zarówno instytucje badawcze jak i innowacyjne przedsiębiorstwa, tworzące zwarty obszar koncentracji przemysłu w obrębie miasta. Kliknij by dowiedzieć się więcej Pas rdzy Obszar w Stanach Zjednoczonych w sąsiedztwie Wielkich Jezior, w przeszłości nazywany Pasem Stalowym, gdzie zlokalizowane były liczne zakłady przemysłu ciężkiego. Na skutek dezindustrializacji obszar ten znalazł się w głębokim kryzysie gospodarczym. Kliknij by dowiedzieć się więcej Platforma wydobywcza Jedna z metod pozyskiwania ropy naftowej i gazu ziemnego. Opiera się o instalację (platformę) umieszczoną na powierzchni zbiornika wodnego (morza lub oceanu), z poziomu której następuje pozyskiwanie surowca z dna zbiornika. Kliknij by dowiedzieć się więcej Przemysł ciężki Rodzaj działalności przemysłowej, obejmuje gałęzie takie jak: przemysł wydobywczy, budowlany i energetyczny oraz część przemysłu przetwórczego. Jest nastawiony na produkcję maszyn i urządzeń oraz półproduktów do dalszego wykorzystania. Produkcja zazwyczaj przeznaczona jest dla innych branż przemysłowych i do wykorzystania w działalności gospodarczej. Kliknij by dowiedzieć się więcej Przemysł lekki Rodzaj działalności przemysłowej, obejmuje część przemysłu przetwórczego. Jest nastawiony na produkcję artykuł konsumpcyjnych dla odbiorców indywidualnych (konsumentów) na masową skalę, często z wykorzystaniem półproduktów pochodzących z przemysłu ciężkiego i rolnictwa. Kliknij by dowiedzieć się więcej Przemysł zaawansowanych technologii (high-tech) Typ nowoczesnego przemysłu opartego o innowacje. Dominują zarówno nowe metody produkcji, jak i nowe modele zarządzania. Gotowy produkt cechuje się wysokim stopniem zaawansowania technicznego, często przeznaczony jest jedynie dla wyspecjalizowanych odbiorców. Bardzo istotnym elementem tego typu przemysłu jest udział zaplecza naukowo-badawczego w tworzeniu wyrobów przemysłowych. Kliknij by dowiedzieć się więcej Przetwórstwo przemysłowe Wiodąca działalność zaliczania do II sektora gospodarczego (przemysłu), polegająca na przetwarzaniu surowców mineralnych oraz półproduktów uzyskiwanych z rolnictwa (także z innych działów przemysłu) w celu tworzenia nowych wyrobów przemysłowych. Kliknij by dowiedzieć się więcej Reindustrializacja Proces odbudowy znaczenia przemysłu w gospodarce, poprzez ponowny wzrost zatrudnienia w tym sektorze na bazie nowo tworzonych zakładów, zazwyczaj z branży przemysłu zaawansowanych technologii. Kliknij by dowiedzieć się więcej Relokacja przemysłu Proces polegający na przenoszeniu zakładów przemysłowych w do nowej lokalizacji, najczęściej z krajów wysokorozwiniętych o wysokich kosztach pracy do państw rozwijających się, gdzie koszty te są znacznie niższe, a przez to opłacalność produkcji – wyższa. Prowadzi do dezindustrializacji. Kliknij by dowiedzieć się więcej Restrukturyzacja przemysłu Proces przemiany przemysłu polegający najczęściej na zmianie jego struktury gałęziowej (np. z przemysłu ciężkiego w przemysł lekki lub przemysł zaawansowanych technologii) albo przekształcenie zakładów przemysłowych w obiekty usługowe. Kliknij by dowiedzieć się więcej Ropa naftowa (surowiec energetyczny) Najważniejszy na świecie surowiec energetyczny. Ciekła kopalina, mieszanina węglowodorów. Cechuje się bardzo wysoką kalorycznością na poziomie 10 000 kcal/kg, ale jest paliwem wysoko emisyjnym, bardzo szkodliwym dla środowiska. Wykorzystywana jest przede wszystkim w przemyśle paliwowym do produkcji oleju napędowego i benzyny, ale używa jej się także w przemyśle chemicznym (leki, farby, kosmetyki, ale też oleje i smary samochodowe). Jest także wykorzystywana w produkcji energii cieplnej i elektrycznej. W 2019 r. wydobywano na świecie 82 mln 342 tys. baryłek. Kliknij by dowiedzieć się więcej Specjalna Strefa Ekonomiczna Obszar o szczególnych, preferencyjnych zwolnieniach podatkowych dla działających na jego obszarze przedsiębiorstw. W Polsce Strefy funkcjonują od 1995 r. i jest ich obecnie 14. Celem ich utworzenia jest zachęcenie (zwłaszcza zagranicznych przedsiębiorców) do inwestowania i tworzenia miejsc pracy na obszarach dotkniętych problemem bezrobocia. Kliknij by dowiedzieć się więcej Szyb naftowy/gazowy Technika wydobywania ropy naftowej i gazu ziemnego na powierzchni lądu, polegająca na wykonaniu odwiertu wydobywczego w miejscu występowania surowca. Kliknij by dowiedzieć się więcej Technopolia Najbardziej zaawansowana forma koncentracji przemysłu wysokich technologii. To rozległe okręgi przemysłowe, w których funkcjonuje wiele nowoczesnych zakładów, liczne uczelnie wyższe, instytuty naukowe, ale także instytucje otoczenia biznesu np. z zakresu finansów i wsparcia instytucjonalnego, które pomagają na etapie wdrożeniowym produktu (np. kredytując taką działalność). Ich powstanie zależy od szeregu czynników technologicznych, ekonomicznych i społecznych. Kliknij by dowiedzieć się więcej Uran (surowiec energetyczny) Jeden z wykorzystywanych surowców energetycznych na świecie. To pierwiastek promieniotwórczy wykorzystywany do produkcji energii w elektrowniach jądrowych. Jest paliwem o najwyższej kaloryczności na świecie równej według różnych źródeł między 12,5-20 miliardów kcal (odpowiednik 2 500 000 kg węgla lub prawie 2 000 000 kg produktów naftowych). Światowe wydobycie w 2019 r. wynosiło 53 500 ton. Kliknij by dowiedzieć się więcej Węgiel brunatny (surowiec energetyczny) Jeden z wykorzystywanych surowców energetycznych na świecie. Paliwo stałe pochodzenia roślinnego, zawiera od 62% do 75% pierwiastka węgla. W porównaniu z węglem kamiennym cieszy się znacznie niższą kalorycznością (2000-3000 kcal/kg), dodatkowo jest mokry (i ciężki) i kruchy, przez co nie nadaje się do transportu na duże odległości i cechuje się ogólną małą opłacalnością. Z tych wszystkich powodów, wykorzystuje się go prawie wyłącznie do produkcji energii, a elektrownie opalane tym rodzaje węgla lokuje się w bezpośrednim sąsiedztwie złóż. Jest niezwykle szkodliwy dla środowiska. W przytłaczającej większości przypadków wydobywany jest metodą odkrywkową, ze względu na płytkie zaleganie pod ziemią. Światowe wydobycie w 2018 r. było na poziomie 1 mld 183 mln ton. Kliknij by dowiedzieć się więcej Węgiel kamienny (surowiec energetyczny) Jeden z najważniejszych surowców energetycznych na świecie. Paliwo stałe pochodzenia roślinnego, typ węgla o zawartości od 75% do 98% pierwiastka węgla. Wartość energetyczna paliwa sięga 5000-6000 kcal/kg, a więc dwukrotnie mniej niż ropy naftowej, cechuje się przy tym równie dużą, a w niektórych kwestiach nawet większą szkodliwością dla środowiska. Oprócz wykorzystania w produkcji energii, znajduje zastosowanie w hutnictwie (koks), przy produkcji smoły, barwników i leków. w 2018 roku wydobywano 7 mld 727 mln ton. Kliknij by dowiedzieć się więcej Zaplecze naukowo-badawcze Jeden z pozaprzyrodniczych czynników lokalizacji przemysłu. Obejmuje instytuty naukowe i badawcze oraz uczelnie wyższe, które zapewniają napływ innowacji oraz wykwalifikowanej kadry, a także mogą wspierać proces badawczy i wdrożeniowy. Kliknij by dowiedzieć się więcej Żelazo (surowiec metaliczny) Jeden z najważniejszych metali wykorzystywanych na świecie, wykorzystywany jest przede wszystkim do produkcji stali, z której z kolei wytwarza się niezliczone elementy w budownictwie, przemyśle elektromaszynowym czy środków transportu. Światowe wydobycie wynosiło w 2019 r. 2,5 mld ton. Kliknij by dowiedzieć się więcej Zadanie: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Zadanie 8. Na mapie literami A–E oznaczono okręgi przemysłowe: łódzki, poznański, tarnobrzeski, wałbrzyski i podstawie: Geograficzny atlas Polski, Warszawa 2000, s. trzy litery oznaczające na mapie okręgi przemysłowe, których rola w gospodarce Polski zmniejszyła się po 1990 r. Dla każdego z tych okręgów określ główną przyczynę spadku jego znaczenia w gospodarce Polski. pokaż wskazówkę »pokaż odpowiedź Warszawski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe należy wymienić: Warszawę, Wołomin, Otwock, Piaseczno, Legionowo, Konstancin-Jeziorna, Pruszków; bardzo duży udział inwestycji zagranicznego kapitału, który przyciąga stolica państwa, duże rynki zbytu, rozwój przemysłu: poligraficznego, odzieżowego, elektromaszynowego- tutaj samochody, maszyny budowlane, sprzęt TV i gospodarstwa domowego, hutnictwo metal; Górnośląski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Katowice, Rybnik, Sosnowiec, Zabrze, Bytom, Dąbrowa Górnicza, Jastrzębie, Gliwice; największy okręg przemysłowy Polski, wytwarza około 20 % całej produkcji przemysłowej; bark tutaj dominacji jednego dużego ośrodka przemysłowego, najgęściej zaludniony, opiera się na wydobyciu surowców mineralnych, stąd duża dewastacja środowiska naturalnego; tutaj rozwinęły się wszystkie gałęzie przemysłowe; przemysł energetyczny, hutniczy, lekki, spożywczy, poligraficzny, samochodowy, maszynowy i inne; Poznański Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Poznań, Swarzędz, Kórnik, Mosina; dogodne położenie komunikacyjne i zaplecze kadry pracowniczej sprawia, że jest atrakcyjnym miejscem dla inwestorów; rozwój przemysłu odzieżowego, meblarskiego spożywczego, elektromaszynowego, kosmetycznego; Staropolski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Kielce, Starachowice, Radom, Skarżysko-Kamienna, Ćmielów, Ożarów, Opoczno, Ostrowiec Świętokrzyski; to bardzo stary okręg przemysłowy, oparty na wydobyciu surowców mineralnych (słynne dymarki), przede wszystkim rozwój przemysłu hutniczego, mineralnego, ceramicznego — zakłady w Ćmielowie, chemicznego, spożywczego, obuwniczego, środków transportu; Łódzki Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Łódź, Pabianice, Ozorków, Zduńska Wola, Sieradz, Zgierz, Tomaszów Mazowiecki, Aleksandrów; założony w XIX wieku jako okręg włókienniczy, początki to bardzo dynamiczny rozwój i liczne miejsca pracy, zwłaszcza dla kobiet, dlatego występuje tu najwyższy współczynnik feminizacji w Polsce; lata następne to restrukturyzacja przemysłu i kryzys przemysły włókienniczego — załamanie rynku wschodniego i brak odbiorców, napływ tanich włókien z Azji; obecnie dominacja przemysłu lekkiego, także przemysł chemiczny, elektromaszynowy, spożywczy; stosunkowo wysokie bezrobocie i patologie społeczne; Gdański Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Gdańsk, Gdynia, Sopot, Starogard Gdański, Tczew, Kwidzyn; utworzony przez aglomerację Trójmiasta (Gdańska, Gdyni i Sopotu) oraz miast ościennych; duży rynek zbytu i bliskość morza sprawia, że rozwija się przede wszystkim przemysł: stoczniowy, rafineryjny, przetwórstwo ryb, spożywczy, chemiczny i elektroniczny; Krakowski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Kraków, Brzesko, Bochnia, Krzeszowice, Skawina, Wieliczka, Myślenice, Chrzanów; dominacja Krakowa jako centrum aglomeracji krakowskiej, a mniejsze ośrodki satelickie są powiązane z centrum; liczne gałęzie przemysłu: przemysł spożywczy to Zakłady Wawel w Krakowie, cukrowniczy, piwny w Brzesku, tytoniowy, metalurgiczny, hutniczy, chemiczny, elektromaszynowy, poligraficzny; relatywnie słabe zaplecze naukowo-badawcze w całej aglomeracji krakowskiej; Bielski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Andrychów, Bielsko-Biała, Kęty, Cieszyn, Żywiec, Ustroń, Skoczów, Czechowice-Dziedzice; nastawiony na przemysł włókienniczy, przede wszystkim tkaniny wełniane; także przemysł elektromaszynowy, samochodowy (samochody osobowe), chemiczny, metalowy, spożywczy; Wrocławski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Wrocław, Brzeg, Oława, Oleśnica, Jelcz, Twardogóra; dominacja Wrocławia — tutaj skupia się głownie przemysł elektromaszynowy (tabor kolejowy, maszyny, autobusy i samochody osobowe, sprzęt AGD, obrabiarki), chemiczny (lakiery, farby, garbniki syntetyczne, lekarstwa), przemysł spożywczy (piwowarski, cukrowniczy, tłuszczowy, młynarski), przemysł lekki (odzieżowy, obuwniczy — Oleśnica); Bydgosko-Toruński Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Toruń, Bydgoszcz, Janikowo, Inowrocław, Kruszwica; obecność złóż soli kamiennej stała się podstawą do rozwoju przemysłu górnictwa (Inowrocław); inne gałęzie: przemysł spożywczy (mięsny, tłuszczowy, cukrowniczy), włókien syntetycznych, mineralny (cement, szkło, wapno), elektromaszynowy, meblarski; przemysł jest skupiony głównie w Toruniu i Bydgoszczy; Sudecki Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Jelenia Góra, Wałbrzych, Bogatynia, Bolesławiec, Kłodzko, Świdnica, Lubań, Kamienna Góra, Zgorzelec, Strzegom, Strzelin; dużo małych ośrodków przemysłowych, liczne gałęzie przemysłu: paliwowo- energetyczny (Turoszów), przemysł lekki (tkaniny z lnu, dywany), mineralny (porcelana, szkło gospodarcze, fajans, pozyskiwanie granitu, min. Wałbrzych), chemiczny, farmaceutyczny; duży problem z degradacją środowiska naturalnego i bezrobociem, na skutek załamania rynków zbytu i produkcji przemysłowej; Karpacki Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Krosno, Jasło, Gorlice, Jedlicze, Sanok, Nowy Sącz; raczej słabo wykształcony — brak dużych pokładów surowców mineralnych; przemysł elektromaszynowy, szklarski, zakłady wydobywające i przetwarzające ropę naftowa — Jedlicze, Krosno, Jasło; Rzeszowski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Rzeszów, Dębica, Mielec, Łańcut; rozwój przemysłu mineralnego (szkło, porcelana), spożywczego(spirytusowy, cukierniczy, mięsny), chemiczny (opony Dębica, farby, lakiery), elektromaszynowy (sprzęt AGD, samoloty); Tarnobrzeski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Tarnobrzeg, Stalowa Wola, Leżajsk, Sandomierz, Nisko, Nowa Dęba; niegdyś podstawą rozwoju były złoża siarki, dziś wydobycia zaprzestano, a tereny pokopalniane są objęte restrukturyzacją; obecne gałęzie przemysłowe: elektromaszynowy (sprzęt dla wojska), spożywczy (piwny, mięsny, przetwórstwo owocowo-warzywne), mineralny; 10. GOSPODARKA II RZECZYPOSPOLITEJ (MAPY 10. i 11.) Po 1922 roku w granicach Polski znalazły się tereny znacznie różniące się od siebie pod względem gospodarczym. Różnice te wynikały przede wszystkim ze statusu, jakie ziemie polskie miały w poszczególnych państwach zaborczych. W najlepszej stanie były ziemie uzyskane od Niemiec. Niemcy traktowali Wielkopolskę i Pomorze jako swój spichlerz, dlatego tereny te były bardzo dobrze rozwinięte rolniczo. Duże znaczenie miał również Śląsk, który – o czym trzeba pamiętać – należał do Prus już od połowy XVIII wieku (nie był terenem uzyskanym w wyniku rozbiorów Polski) i był trzecim, po Zagłębiu Ruhry i Zagłębiu Saary, okręgiem przemysłowym byłego Cesarstwa Niemieckiego. Niezwykle ważne jest to, że terenów tych nie dotknęły zniszczenia wywołane I wojną światową. Należące do Rosji ziemie Królestwa Polskiego były najbardziej wysuniętymi na zachód obszarami państwa carów, dlatego też miały ułatwiony dostęp do kapitałów zachodnich. Stosunkowo dobrze funkcjonowały więc tutaj ważne dla Rosji okręgi przemysłowe: warszawski (przemysł metalowy i maszynowy), łódzki i białostocki (włókiennictwo) oraz dąbrowski (przemysł ciężki i górnictwo węgla kamiennego). Większość mieszkańców Królestwa utrzymywała się jednak z pracy na roli, podobnie jak przeważająca większość mieszkańców na ziemiach leżących na wschód od Bugu. Wszystkie te obszary niezwykle ucierpiały w czasie I wojny światowej. Najpierw Rosjanie wywieźli w głąb Rosji wiele fabryk wraz z wykwalifikowanymi robotnikami i ich rodzinami, potem, po przejściu frontu, rabunkowa gospodarka okupanta niemieckiego i austriackiego mocno pogorszyła sytuację, a w 1920 roku najazd bolszewicki po raz kolejny przyniósł spustoszenie i zniszczenia. Ziemie byłego zaboru austriackiego także ucierpiały w wyniku wojny, zwłaszcza część Małopolski Wschodniej. Przed wybuchem wojny ziemie te nie były zbyt rozwinięte gospodarczo. Dominowało rolnictwo, czasami bardzo prymitywne i mało wydajne. Spore znaczenie dla cesarsko-królewskiej monarchii Habsburgów miały jednak działające tu kopalnie soli i kopalnie ropy naftowej. Po 1922 roku najważniejszym problemem było odbudowanie zniszczonego gospodarczo kraju i zintegrowanie wszystkich trzech zaborów. A różnice między nimi były istotne: odmienne waluty, różne systemy prawne i administracyjne, brak jednolitej infrastruktury kolejowej i drogowej i inne. U progu niepodległości wartość produkcji przemysłowej na ziemiach polskich osiągała poziom zaledwie 30 proc. produkcji sprzed wojny. Wprowadzenie w 1919 roku marki polskiej miało być pierwszym krokiem do uporządkowania sytuacji finansowej rodzącego się państwa. Nowa waluta nie zawsze przyjmowana była z wiarą w jej siłę i stabilność. Państwo nie miało wystarczających dochodów, aby móc opłacić wszystkie swoje wydatki, zwłaszcza w czasie trwającej wojny. Systematycznie rosła dziura budżetowa, którą starano się uzupełnić pożyczkami zagranicznymi, zaciąganymi przeważnie na niekorzystnych warunkach. Banki zachodnie nie traktowały bowiem młodego państwa jak wiarygodnego partnera i liczyły się z jego rychłym upadkiem. W tej sytuacji rząd zmuszony był pokrywać niedobory budżetowe, drukując pieniądze. Prowadziło to do inflacji, która w swej początkowej fazie przyniosła pozytywne skutki. Polskie towary stały się bardziej konkurencyjne na rynkach międzynarodowych, co przełożyło się na wzrost eksportu. Wobec systematycznego spadku wartości marki społeczeństwo nie było zainteresowane gromadzeniem oszczędności, a wydawaniem. Prowadziło to do wzrostu popytu i rozwoju rynku wewnętrznego. Coraz tańsze koszty pracy wpływały ponadto na spadek bezrobocia. Z czasem jednak inflacja stawała się coraz bardziej dynamiczna i około 1923 roku przerodziła się w hiperinflację. Ceny rosły w zastraszającym tempie, eksport stawał się nieopłacalny, a rynek wewnętrzny zanikał, gdyż zubożałe i zarabiające coraz mniej społeczeństwo nie mogło pozwolić sobie na zakupy. Wzrost inflacji i zjawisko hiperinflacji ilustruje kurs marki polskiej w stosunku do dolara. W 1918 roku wynosił 9, rok później 110, a 590 w 1920 roku. W 1921 roku jeden dolar kosztował już 2 tysiące 922 marki polskie, a w 1922 roku nawet 17 tysięcy 800 marek polskich. W grudniu 1923 roku za dolara trzeba było zapłacić aż 6 milionów 375 tysięcy marek polskich. W grudniu 1923 roku prezydent Stanisław Wojciechowski powołał pozaparlamentarny rząd fachowców, którego celem było zrównoważenie budżetu i wprowadzenie nowej, stabilnej waluty. Na czele rządu stanął Władysław Grabski. Nowy gabinet uzyskał poparcie parlamentu i otrzymał nadzwyczajne uprawnienia (na przykład możliwość wydawania dekretów z mocą ustawy), co ustabilizowało kurs marki polskiej względem dolara. Dzięki tym posunięciom zrównoważono budżet. Na początku 1924 roku utworzono Bank Polski, który wymienił markę na złotego. Wartość jednego złotego polskiego ustalono na 1,8 miliona marek i 5,18 dolara. Nowa waluta musiała mieć ustawowe pokrycie w 30 procentach w rezerwach kruszcowo-walutowych Banku Polskiego. Dzięki wysiłkowi całego społeczeństwa, przede wszystkim zaś kapitału prywatnego, sytuacja powoli wracała do normy. Poprawa sytuacji nie trwała jednak długo. Stabilna i mocna waluta powodowała, że polskie towary przestały być konkurencyjne za granicą i spadł na nie popyt. Więcej importowano, a mniej eksportowano, co prowadziło do ujemnego bilansu w handlu zagranicznym. Ratunkiem było podniesienie ceł. Zbiegło się to z wygaśnięciem umowy na bezcłowy wwóz do Niemiec polskiego węgla. Niemcy zabronili sprowadzania polskiego węgla, czym rozpoczęli wojnę celną z Polską. Obie strony konfliktu zaczęły podnosić cła na towary przeciwnika i zakazały importu określonych towarów. Polska strona początkowo odczuła jej skutki bardzo boleśnie. Ponownie zwiększył się deficyt budżetowy i konieczne było odejście od drastycznego pilnowania kursu złotego. Wróciła inflacja, choć na dużo mniejszą skalę. Ostatecznie jednak wojna celna przyniosła też pewne korzyści. Polska gospodarka musiała bowiem uwolnić się od silnych związków gospodarczych z Niemcami, poszukać nowych rynków zbytu, przede wszystkim dla węgla. Zaowocowało to przyspieszeniem rozbudowy portu w Gdyni i budową magistrali węglowej. Lata 1926–1930 to czas stosunkowo dobrej koniunktury dla polskiej gospodarki, co wiązało się między innymi z przezwyciężeniem przez gospodarkę światową skutków wywołanych wojną i ogólnoświatowym rozwojem gospodarczym. Jednocześnie zmieniła się polityka polskiego rządu, który zdecydował się na wprowadzenie etatyzmu, czyli zwiększonej ingerencji państwa w życie gospodarcze. Dzięki pożyczkom ponownie ustabilizowano kurs waluty, dbając, aby jego wysokość wspierała konkurencyjność polskich towarów w Europie. Państwo przejęło rolę inwestora w gospodarce, przyczyniając się do rozbudowy przedsiębiorstw o charakterze strategicznym, na przykład zbrojeniowym. Do inwestowania w Polsce zachęcano również kapitał zagraniczny. Mimo bezspornych sukcesów gospodarczych rządu, rozwój gospodarczy kraju nie przebiegał równomiernie. Pogłębiały się różnice wynikające jeszcze z czasów zaborów. Ziemie województw zachodnich i części centralnych miały dobrze rozwinięty przemysł i wysokorozwinięte, intensywne rolnictwo, co sprawiało, że były bogatsze. Z czasem zaczęto je nazywać Polską A. W pozostałych województwach dominowało tradycyjne, bardzo rozdrobnione i czasami wręcz prymitywne rolnictwo. Wyjątkiem były tereny wokół Białegostoku, na których rozwijał się przemysł włókienniczy oraz wokół Jasła, Krosna, Borysławia i Drohobycza, gdzie istniały ośrodki górnictwa naftowego. Województwa te były ubogie i zacofane. Przylgnęła do nich nazwa Polska B. Te regiony kraju miały do zaoferowania niemal wyłącznie produkty rolnicze, podczas gdy z Polski A pochodziło ponad 90 proc. produkcji przemysłowej (w tym, na przykład, niemal 100 proc. produkcji energii elektrycznej i ponad 80 proc. produkcji żelaza i nawozów sztucznych). Dobra koniunktura w gospodarce światowej skończyła się gwałtownie w październiku 1929 roku. Rozpoczął się wówczas tak zwany wielki kryzys ekonomiczny, który dotknął właściwie wszystkie państwa na świecie, a kraje rolnicze (jak Polska) odczuły go wyjątkowo boleśnie. Pierwszym aktem kryzysu było wycofanie się z Polski kapitału zagranicznego i żądanie przez niego wcześniejszych spłat kredytów. Wstrzymano inwestycje, ograniczono produkcję, a niektóre zakłady zamknięto. Doprowadziło to do wzrostu bezrobocia, co przełożyło się na kryzys rynku wewnętrznego. Społeczeństwo ubożało i nie mogło pozwolić sobie na duże wydatki z budżetów domowych. Ceny produktów przemysłowych utrzymywały się na wysokim poziomie, co czyniło je niedostępnymi dla coraz większej grupy osób. Jednocześnie drastycznie spadały ceny żywności. Uderzało to w chłopów, ich dochody bowiem także malały. Próby zwiększenia dochodów poprzez wzrost ilości towarów rolnych tylko pogłębiały kryzys. Rolnicy musieli wyprzedawać całe zapasy, aby się utrzymać. Na terenach wschodnich i południowo-wschodnich województw Rzeczypospolitej, gdzie dominowały małe lub bardzo małe gospodarstwa, pojawił się głód. W 1929 roku bezrobotnych poza rolnictwem było siedemdziesiąt tysięcy osób. Po 1929 roku bezrobocie rosło lawinowo. W 1930 roku było już dwieście czterdzieści tysięcy bezrobotnych, w 1931 roku – pięćset dwadzieścia tysięcy. W roku 1933 bez pracy było siedemset osiemdziesiąt tysięcy osób. Od 1934 roku bezrobocie zaczęło spadać i w 1936 roku wynosiło sześćset dwadzieścia tysięcy. Aby ratować załamujący się budżet państwa, rząd zdecydowanie ograniczył wydatki państwa na pensje urzędników, opiekę socjalną, kulturę i oświatę. Za wszelką cenę starano się nie dopuścić spadku wartości złotówki. Zdecydowano się zatem na prowadzenie polityki deflacji, czyli wycofywania z rynku nadmiaru pieniędzy. Dzięki tym działaniom ceny wprawdzie nie rosły a złoty zachował swoją wartość, ale pozbawione dochodów społeczeństwo ubożało, pauperyzowało się coraz bardziej. Kurczył się rynek wewnętrzny, producenci nie mogli znaleźć nabywców na swe artykuły, ograniczali więc produkcję i zatrudnienie, co prowadziło do dalszego wzrostu bezrobocia. Należało szukać innych rozwiązań. W 1932 roku zdecydowano się sięgnąć po wzorce z USA, gdzie przezwyciężono kryzys poprzez interwencjonizm państwowy i kontrolowaną inflację. Także w Polsce postanowiono obniżyć ceny, umorzyć zaległości podatkowe oraz zlikwidować zadłużenie chłopów. Aby ograniczyć bezrobocie, zorganizowano roboty publiczne finansowane z państwowego Funduszu Pracy. Rząd wykupił udziały bankrutujących przedsiębiorstw, czym uratował je przed upadkiem i mogły one dalej zatrudniać pracowników. Polska była zbyt ubogim krajem, by działania te można było prowadzić na dużą skalę. Przyniosły jednak efekt, między innymi dzięki poprawie światowej koniunktury na polskie zboże, i stopniowo od 1935 roku kraj zaczął przezwyciężać kryzys i stabilizować gospodarkę. Wzrastał popyt wewnętrzny i powoli malało bezrobocie. Duże znaczenie miały w tym zakresie działania podjęte przez ministra Eugeniusza Kwiatkowskiego, który w czerwcu 1936 roku przedstawił założenia czteroletniego planu inwestycyjnego. Plan zakładał walkę z bezrobociem, wzrost eksportu i inwestycje w przemysł zbrojeniowy. Sztandarowym projektem planu było wybudowanie w widłach Wisły i Sanu Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP). Wybór miejsca podyktowany był względami strategicznymi (z dala od zagrożonych granic wschodniej i zachodniej) oraz społecznymi (wielu bezrobotnych w regionie). COP miały tworzyć zakłady przemysłu chemicznego, zbrojeniowego i elektrownie, a ich budowa miała być finansowana z funduszy państwowych. W ramach inwestycji w ciągu trzech lat powstały między innymi zakłady przemysłu zbrojeniowego w Radomiu i Sanoku, elektrownia w Rożnowie, zakłady przemysłu metalowego w Stalowej Woli, fabryki lotnicze w Mielcu oraz chemiczne w Dębicy, Chorzowie i Mościcach pod Tarnowem. Ta ostatnia – Państwowa Fabryka Związków Azotowych – była jedną z najnowocześniejszych fabryk chemicznych w Europie. Wszystkie te działania pozwoliły w 1938 roku osiągnąć polskiej gospodarce podobny stan, jaki był na ziemiach polskich pod zaborami w 1913 roku. Jeśli przyjmiemy, że w 1913 roku wskaźnik produkcji na ziemiach polskich wynosił 100 proc., to w porównaniu z nim produkcja przemysłowa w Polsce w 1923 roku wynosiła prawie 67 proc., a w 1929 roku wzrosła do 80,7 proc. W latach kryzysu światowego wskaźnik drastycznie spadł, osiągając wartość 50,5 proc. w 1932 roku Z zapaści udało się wyjść dopiero przed wybuchem II wojny światowej. Wskaźnik produkcji przemysłowej osiągnął wówczas wartość 94,5 proc. W grudniu 1938 roku wicepremier Kwiatkowski ogłosił sukces swojego planu, który na początku 1939 roku był już wykonany znacznie przed czasem i przygotował założenia kolejnego, tym razem piętnastoletniego planu rozbudowy Rzeczypospolitej. Miał on składać się z pięciu faz podzielonych na trzyletnie odcinki. W pierwszej fazie zakładano intensywną rozbudowę sił zbrojnych, w drugiej fazie planowano rozbudować infrastrukturę komunikacyjną, w trzeciej – inwestycje miały poprawić stan rolnictwa i oświaty, w czwartej – chciano zintensyfikować procesy urbanizacyjne i industrializacyjne, a w fazie ostatniej (1951–1954) miały zostać przeprowadzone działania na rzecz ograniczenia różnic pomiędzy Polską A i Polską B. Założenia planu były niezwykle ambitne, ale i bardzo trudne do wykonania. Zdawano sobie sprawę, że przedstawione hasła, w obliczu nadchodzącej wojny, miały jednak istotny wydźwięk propagandowy. 1) Każdy uczestnik spotkania dwudziestoosobowej grupy przyjaciół uścisnął dłoń każdemu z pozostałych członków tej liczbę wszystkich uścisków dłoni w tej grupie. 2)Średnia arytmetyczna zestawu danych;x,3,4,6,8,10,12,14 jest równa 9. Wyznacz medianę tego zestawu danych. Bardzo proszę o mieć to na dziś. Answer

okręgi przemysłowe w polsce na mapie